Jak szybko i precyzyjnie informować mieszkańców gminy lub miasta na wypadek zagrożeń typu: powódź, pożar lub potrzeba ewakuacji?

 

Rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie ewakuacji ludności oraz zabezpieczenia mienia (np. w czasie wojny, klęski lub innego zagrożenia), nakłada na samorządy i wojewodów nowe obowiązki. Wedle założeń władze na szczeblu: gminnym, powiatowym i wojewódzkim będą odpowiadać za planowanie tras i punktów zbiórki. Starostowie i wojewodowie mają ustalać trasy ewakuacyjne i środki ochrony mienia.

Dlaczego plany ewakuacji zyskują na znaczeniu?

Współczesny świat niesie ze sobą liczne zagrożenia, od klęsk żywiołowych po niestabilność geopolityczną, co wymusza na samorządach strategiczne podejście do bezpieczeństwa publicznego. Zmieniające się realia, w tym anomalie pogodowe i nowe wyzwania globalne, zwiększają pilność skutecznego przygotowania miast i gmin na sytuacje kryzysowe. Brak aktualnych i łatwo dostępnych planów ewakuacji może prowadzić  do chaosu, paniki i bezpośredniego zagrożenia życia mieszkańców w obliczu nagłych zdarzeń. Wzrost świadomości społecznej i oczekiwań obywateli wymusza na władzach lokalnych efektywne działania w zakresie zarządzania kryzysowego. Konsekwencje zaniedbań np. w planowaniu ewakuacji mogą być katastrofalne, zarówno dla bezpieczeństwa ludzi, jak i wizerunku samorządu.

W obliczu dynamicznego rozwoju urbanistycznego i wzrostu zaludnienia aglomeracji, konieczność posiadania precyzyjnych i elastycznych planów ewakuacji jak i również szybkiego przepływu informacji staje się priorytetem. Potrzeba szybkiej adaptacji do nowych zagrożeń wymaga od samorządów inwestowania w nowe narzędzia i procedury. Plany ewakuacji to nie tylko zbiór procedur, ale przede wszystkim strategiczne narzędzie do budowania zaufania i poczucia bezpieczeństwa wśród obywateli, stanowiące fundamentalny obowiązek każdej jednostki samorządu terytorialnego.

Aktualne wymogi prawne dotyczące bezpieczeństwa

Przygotowanie szczegółowego sposobu realizacji działań w zakresie ewakuacji ludności oraz zabezpieczenia mienia wynika z ustawy z 5 grudnia 2024 r. o ochronie ludności i obronie cywilnej. Nowelizacje przepisów dotyczących obrony cywilnej i zarządzania kryzysowego wymagają od gmin ciągłego dostosowywania swoich działań. Rosnące oczekiwania społeczne w zakresie bezpieczeństwa sprawiają, że mieszkańcy domagają się przejrzystych i dostępnych informacji.

Wykorzystanie nowych technologii jest kluczowe dla spełnienia wymagań dotyczących szybkości komunikacji w kryzysie. Samorządy są poddawane ocenie nie tylko pod kątem efektywności administracyjnej, ale także gotowości na sytuacje awaryjne.  Rola urzędników w zapewnieniu bezpieczeństwa mieszkańców rośnie. Adaptacja do aktualnych wymogów prawnych i społecznych to dowód na proaktywne i odpowiedzialne zarządzanie w gminie.

Cyfrowe rozwiązania wspierające bezpieczeństwo publiczne

Precyzyjne lokalizacje punktów zbiórki i schronów mogą zwiększyć bezpieczeństwo. Systemy umożliwiające urzędnikom łatwą aktualizację i zapewnienie spójności informacji o miejscach ewakuacji są kluczowe dla skutecznej koordynacji działań w kryzysie. 

Rola samorządów w edukacji i przygotowaniu mieszkańców

Władze lokalne powinny skupić się na dostarczaniu jasnych i precyzyjnych informacji ( polityka informacyjna ), które pomogą mieszkańcom bezpiecznie przejść przez trudne sytuacje. To nie tylko sucha informacja o istnieniu planów, ale aktywna edukacja społeczeństwa. Samorządy powinny intensywnie promować wiedzę o wyznaczonych punktach zbiórek i drogach ewakuacyjnych, często poprzez lokalne kampanie informacyjne czy spotkania z mieszkańcami. Równolegle powinny prowadzić działania edukacyjne dotyczące praktycznych aspektów przygotowania się na wypadek kryzysu.

Mieszkańcy powinni być zachęcani do tworzenia domowych zestawów awaryjnych, potocznie zwanych "plecakami ewakuacyjnymi".  Takie zestawy powinny zawierać podstawowe artykuły pierwszej potrzeby, zapas wody, żywność o długim terminie przydatności do spożycia, niezbędne dokumenty, leki, latarkę i inne przydatne przedmioty. Powinno się także promować rodzinne plany komunikacji, które zakładają ustalenie stałych punktów kontaktowych i sposobów porozumiewania się w sytuacji, gdy tradycyjne środki komunikacji, takie jak telefony komórkowe, zawiodą. Celem tych działań powinno być zbudowanie świadomego i odpornego społeczeństwa, gotowego do szybkiej i skoordynowanej reakcji w obliczu niespodziewanych wyzwań.

Technologiczne wsparcie w zarządzaniu kryzysowym

Wspierając te wysiłki, nowe technologie powinny oferować rozwiązania, które mogą znacząco usprawnić zarządzanie sytuacjami kryzysowymi i realizację planów ewakuacji. Narzędzia te powinny umożliwiać tworzenie i publikowanie specjalnych działów tematycznych poświęconych bezpieczeństwu, ewakuacji i kryzysowym planom działania, dostępnych w łatwy i szybki sposób dla każdego mieszkańca, często w formie aplikacji mobilnych czy dedykowanych platform internetowych.

W sytuacjach kryzysowych kluczowe mogą okazać się interaktywne mapy z precyzyjnie oznaczonymi punktami zbiórki, wyraźnie wskazanymi trasami ewakuacyjnymi oraz dokładnymi lokalizacjami schronów. Takie wizualne przedstawienie informacji może być bardzo pomocne zarówno dla pojedynczych rodzin planujących swoje działania, jak i całych społeczności koordynujących szeroko zakrojone operacje ewakuacyjne. Mapy te powinny być dynamicznie aktualizowane, odzwierciedlając zmieniającą się sytuację.

Innym elementem skutecznego działania w dobie zagrożeń może być wysyłanie spersonalizowanych powiadomień push do mieszkańców. Natychmiastowe komunikaty mogą zawierać aktualne ostrzeżenia o zagrożeniach (np. powodzi, burzy, skażeniu), szczegółowe instrukcje działania w razie zagrożenia czy informacje o zmianach w planach ewakuacji. Powiadomienia powinny być dopasowane do konkretnej lokalizacji użytkownika, jego miejsca zamieszkania lub pracy, co zapewni maksymalną trafność i użyteczność przekazywanych informacji.
Powiadomienia push są najszybszym i najbardziej efektywnym sposobem dotarcia z kluczowymi informacjami do mieszkańców w czasie rzeczywistym.

Wskazanym działaniem może być Integracja z geolokalizacją, która pozwala na wysyłanie alertów tylko do osób znajdujących się w zagrożonym obszarze. Automatyzacja procesu wysyłki powiadomień odciąża personel urzędu, pozwalając skupić się na koordynacji działań ratowniczych. Skuteczne systemy powiadomień budują wizerunek gminy jako podmiotu odpowiedzialnego i gotowego na szybką reakcję, jednocześnie minimalizując ryzyko dezinformacji i chaosu.

Nowe rozwiązania technologiczne powinny służyć do publikowania poradników i checklist dotyczących przygotowania plecaka ewakuacyjnego, zapasów czy planów kontaktowych dla rodzin. Ułatwią one mieszkańcom systematyczne przygotowanie się na wypadek kryzysu, zwiększając ich świadomość i gotowość do samodzielnego działania, a także koordynacji z lokalnymi służbami. W ten sposób technologia powinna stać się kluczowym narzędziem w budowaniu odporności miast i gmin na przyszłe wyzwania, wspierając mieszkańców w bezpiecznym i świadomym przechodzeniu przez potencjalne kryzysy. 

Ponadto powinny zapewniać segmentację odbiorców i wysyłanie spersonalizowanych komunikatów, np. tylko do mieszkańców danej dzielnicy. Personalizacja zwiększa trafność informacji, redukując poczucie przeciążenia nieistotnymi danymi u mieszkańców. 

Rozwiązanie - Narzędzie wspierające zarządzanie kryzysowe

Do zarządzania kryzysowego i realizowania planu ewakuacji w wyznaczonym regionie warto rozważyć wdrożenie multiaplikacji obywatel.mobi 

To narzędzie, które można wykorzystać do:

• Tworzenia i publikowania specjalnych działów tematycznych poświęconych bezpieczeństwu, ewakuacji i kryzysowym planom działania.
• Udostępniania map interaktywnych z punktami zbiórki, trasami ewakuacyjnymi oraz lokalizacjami schronów– zarówno dla rodzin, jak i całych społeczności.
• Wysyłania powiadomień push do mieszkańców z aktualnymi komunikatami, ostrzeżeniami i instrukcjami działania w razie zagrożenia.
• Personalizacji powiadomień – użytkownicy mogą otrzymywać informacje dopasowane do ich lokalizacji, miejsca zamieszkania lub pracy.
• Publikowania poradników i checklist dotyczących przygotowania plecaka ewakuacyjnego, zapasów czy planów kontaktowych dla rodzin.
• Identyfikacja potrzeb mieszkańców np. podczas powodzi. Mogą bezpośrednio przez multiaplikację przekazać informację gdzie się znajdują i jakie mają potrzeby gdy ich dom jest odcięty od świata. 

Przykłady zastosowań

Multiaplikacja obywatel.mobi to odpowiednie rozwiązanie do efektywnego zarządzania kryzysowego, które realnie wpłynie na bezpieczeństwo miast i gmin w przypadkach:

1.Zagrożeń naturalnych

Powodzie:

• Szybkie informowanie o poziomie wód, zagrożonych terenach i konieczności ewakuacji.
• Wysyłanie powiadomień push do osób znajdujących się w zalanych lub odciętych obszarach z prośbą o zgłoszenie potrzeb (np. lokalizacji, dostępności wody, jedzenia, leków).
• Publikowanie interaktywnych map z bezpiecznymi drogami ewakuacji, punktami zbiórki i lokalizacjami tymczasowych schronień.
• Dostęp do poradników dotyczących zabezpieczania mienia i postępowania w trakcie i po powodzi.

Burze, nawałnice, wichury:

• Wysyłanie alertów pogodowych w czasie rzeczywistym.
• Informowanie o zablokowanych drogach, awariach prądu i uszkodzeniach infrastruktury.
• Udostępnianie informacji o miejscach, gdzie można znaleźć schronienie (np. schrony, wzmocnione budynki).

Pożary (w tym pożary lasów i budynków):

• Natychmiastowe ostrzeżenia o zagrożeniu pożarowym i konieczności ewakuacji z konkretnych obszarów.
• Wskazywanie bezpiecznych tras ucieczki i punktów zbiórki.
• Informowanie o miejscach, gdzie udzielana jest pomoc poszkodowanym.

2. Zagrożeń zdrowotnych i sanitarnych

Pandemie i epidemie (np. COVID-19, grypa, choroby zakaźne):

• Publikowanie aktualnych wytycznych sanitarnych i zdrowotnych.
• Informowanie o dostępności szczepień, punktach pobrań i zasadach kwarantanny.
• Wysyłanie powiadomień o nowych obostrzeniach lub zaleceniach.
• Dostęp do danych kontaktowych do służb medycznych i instytucji zdrowia publicznego.

Skażenia (chemiczne, biologiczne, radiologiczne):

• Natychmiastowe alerty o rodzaju skażenia i jego zasięgu.
• Instrukcje dotyczące bezpiecznego zachowania (np. ewakuacja, pozostanie w domach, uszczelnianie okien).
• Wskazywanie punktów dekontaminacji i pomocy medycznej.

3.Zagrożeń społecznych

Awarie infrastruktury (np. długotrwałe awarie prądu, wody, gazu):

• Informowanie o przyczynach i przewidywanym czasie usunięcia awarii.
• Wskazywanie punktów dystrybucji wody pitnej, żywności czy ogrzewania.
• Porady dotyczące postępowania w przypadku braku podstawowych mediów.

Działania terrorystyczne / Zamachy:

• Szybkie ostrzeżenia o zagrożeniu i instrukcje "co robić" (np. ewakuacja, ukrycie się).
• Informacje o bezpiecznych strefach i miejscach, gdzie można szukać pomocy.

Ewakuacja ludności w czasie wojny lub zagrożenia militarnego:

• Publikowanie szczegółowych planów ewakuacji, tras i punktów zbiórki.
• Instrukcje dotyczące przygotowania plecaków ewakuacyjnych i zasad zachowania w schronach.
• Wysyłanie spersonalizowanych komunikatów do mieszkańców konkretnych dzielnic.

4.Zagrożeń środowiskowych

Zanieczyszczenie powietrza (smog, emisje przemysłowe):

• Wysyłanie alertów o przekroczeniu dopuszczalnych norm zanieczyszczenia powietrza.
• Informowanie o zaleceniach dotyczących aktywności na zewnątrz, szczególnie dla grup wrażliwych (dzieci, osoby starsze, osoby z chorobami układu oddechowego).
• Udostępnianie map z bieżącym poziomem zanieczyszczeń i lokalizacjami punktów pomiarowych.
• Poradniki dotyczące ochrony zdrowia w dniach o podwyższonym smogu.

Susze i niedobory wody:

• Informowanie o obowiązujących ograniczeniach w zużyciu wody.
• Wskazywanie punktów awaryjnego poboru wody.
• Porady dotyczące oszczędzania wody w gospodarstwach domowych i rolnictwie.

5.Zagrożeń lokalnych

Zaginięcia osób (zwłaszcza dzieci, osób starszych, osób z demencją):

• Szybkie rozpowszechnianie rysopisów i zdjęć zaginionych osób w określonym obszarze.
• Wzywanie do pomocy w poszukiwaniach (np. poprzez prośbę o zgłaszanie wszelkich informacji).
• Informowanie o odnalezieniu osoby.

Problemy z wywozem odpadów (np. strajki, awarie składowisk):

• Informowanie o zmianach w harmonogramach odbioru odpadów.
• Wskazywanie alternatywnych punktów zbiórki odpadów.
• Poradniki dotyczące tymczasowego przechowywania śmieci.

6.Zagrożeń infrastrukturalnych i transportowych

Duże wypadki komunikacyjne (drogowe, kolejowe):

• Alerty o zablokowanych drogach, objazdach i utrudnieniach w ruchu.

• Informowanie o miejscach, gdzie udzielana jest pomoc poszkodowanym.

• Komunikaty dla rodzin poszkodowanych.

Awarie techniczne o dużej skali (np. zawalenie się budynku, awaria dużej instalacji przemysłowej):

• Natychmiastowe ostrzeżenia i instrukcje dla osób znajdujących się w pobliżu.

• Wskazywanie bezpiecznych stref i miejsc ewakuacji.

• Informowanie o postępach akcji ratunkowych.